Tự kỷ đi nhón chân là dấu hiệu của sự trầm trọng và sự liên hệ đến não bộ
Một trong những trường hợp có thể nói là gặp khó khăn nhất khi muốn giúp cho các em tự kỷ đó là khi các em đi nhón chân. Đây là trường hợp mới nhìn vào thấy rất là đơn giản, nhưng thật ra không đơn giản chút nào vì triệu chứng này liên hệ đến sự ràng buộc của một số bộ phận quan trọng của cơ thể lại chung với nhau. Khi một bộ phận bị có vấn đề thì những bộ phận khác bị ảnh hưởng chung. Điều này hầu như là đúng với tất cả những gì sảy ra bên trong cơ thể của chúng ta, nhưng trường hợp tự kỷ đi nhón chân khi giải thích thì dễ hình dung ra hơn, mặc dù đây là sự rối loạn hệ thống thần kinh não bộ và hệ thống hấp thụ dinh dưỡng rất là phức tạp.
Đầu tiên thì chúng ta cần nhớ điều căn bản là não bộ cần phải có dinh dưỡng và sự kích thích để làm việc và phát triển. Dinh dưỡng cho não bộ gồm có chất đường glucose và không khí oxy, còn sự kích thích cho não bộ là những cảm giác thu nhận được từ các giác quang của cơ thể. Chẳng hạn như nghe, ngửi mùi, nhìn, cảm giác, và vân vân. Đầu tiên là tôi nói đến chất đường glucose trong máu. Não bộ là bộ phận không lớn lắm khi so sánh với toàn cơ thể nhưng lại có khả năng sử dụng 1/3 số lượng đường glucose và khí oxy trong cơ thể. Não bộ và cơ thể rất cần chất đường glucose ở mức độ trung bình (tốt nhất là 85-100), nhưng nếu chất đường glucose trong máu lên cao hoặc xuống thấp thường xuyên thì điều này sẽ tạo cho cơ thể và não bộ bị viêm (inflammation). Khi cơ thể và não bộ bị viêm thì sự phục hồi hoặc phát triển sẽ có sự chậm lại. Chất đường trong máu lên xuống không bình thường có thể gây ra từ nhiều lý do, hai lý do chính đó là liên hệ đến ăn uống không lành mạnh và hệ thống tiêu hóa có vấn đề.
Ăn uống không lành mạnh chẳng hạn như ăn các đồ ăn được chế biến sẵn ví dụ như kẹo bánh có nhiều chất đường. Còn hệ thống tiêu hóa có vấn đề như bị xì đường tiêu hóa (leaky gut syndrome) làm cho các chất đúng ra không nên lọt vào bên trong các mạch máu từ đường tiêu hóa làm tạo ra sự căng thẳng cho hệ thống đề kháng (immune response). Khi hệ thống đề kháng cảm nhận thấy có sự căng thẳng thì sẽ báo cho tuyến thượng thận tiết ra nội tiết cortisol. Nội tiết cortisol sẽ làm chất đường tích trữ nơi gan và các nơi khác trong cơ thể tiết ra đường làm chất đường trong máu tăng lên. Đây là điều chúng ta thường gặp nơi các em tự kỷ vì các em có nhiều chất đường trong máu do hệ thống thần kinh và kháng thể thường hay có sự căng thẳng, điều này có nghĩa là đường trong máu của các em hay bị cao. Nói về chất cortisol hay bị cao cũng là phần vì khả năng não phải của các em tự kỷ bị kém do đó khó nâng cao được phần "parasympathetic" của hệ thống thần kinh tự động (autonomic nervous system-ANS). Hệ thống thần kinh tự động ANS có hai chi nhánh đó "sympathetic" và "parasympathetic". Hai hệ thống thần kinh này bao giờ cũng đi chỏi ngược với nhau, nếu "sympathetic" tăng cao thì hệ thống "parasympathetic" sẽ giảm xuống. Các em tự kỷ thông thường là có sympathetic cao, có nghĩa là hệ thống đề kháng của các em thường xuyên hay có sự căng thẳng, do đó có chất cortisol cao, và chất đường trong máu cao. Vậy làm sao để giải quyết vấn đề này? Đây không phải là sự trả lời đơn giản vì phải làm cho não bộ khỏe và cùng lúc làm cho hệ thống tiêu hóa tốt. Vì lý do này công việc giúp các em tự kỷ phục hồi thường hay gặp nhiều khó khăn bởi vì mức độ nặng nhẹ sự chênh lệch khả năng giữa não trái và não phải và sức khỏe đường tiêu hóa của các em.
Bây giờ nói đến não bộ, những bộ phận chính liên hệ đến sự thằng bằng nơi não bộ đó là mắt, tiểu não (cerebellum), và hệ thống thăng bằng bên trong lỗ tai (vestibular canals). Khi các em tự kỷ có chiều hướng đi nhón chân lâu ngày thì mắt của các em sẽ giống như bị lăn lên trên, có nghĩa là tròng đen sẽ đi cao lên trên làm lộ ra nhiều lòng trắng bên dưới. Tiểu não và hệ thống thăng bằng bên trong lỗ tai đòi hỏi phải có nhiên liệu tốt để làm việc, đó là phải có lượng đường trong máu cho đều, có nghĩa là không cao lắm và không thấp lắm. Khi đường trong máu không đều sẽ làm cho tiểu não và hệ thống thăng bằng và trong lỗ tai làm việc không đúng. Ví dụ như các em mới sinh ra, vì cha mẹ hay bị bận công việc hay là vì không có sữa nên thường cho các em uống sữa trong bình cùng lúc cũng hay đặt các em trước tivi. Thường xuyên uống sữa cũng đưa đến tình trạng cao đường trong máu. Có nhiều em uống hết bình này thì lại đòi thêm bình khác vì không biết no. Trường hợp này do đường trong máu bị cao lâu ngày tạo ra mất cảm giác biết no, danh từ khoa học gọi là "leptin resistance". Còn những em không chịu ăn uống gì hết thì lại rơi vào tình trạng thấp đường trong máu. Thấp hoặc cao đường trong máu đều làm cho tuyến thượng thận "adrenal glands" tiết ra nhiều chất cortisol và điều này đưa đến sự viêm cơ thể và não bộ. Các em tự kỉ đi nhón chân là vì não bộ các em có cảm giác là đang bị ngã về phía sau, do đó các em phải nhón chân lên để cho trọng lượng nghiên về phía trước. Khi ngã người về phía trước thì đầu các em hay cúi xuống phía trước và xuống dưới đất. Vì mặt thì cuối xuống đất nên mắt các em phải trợn lên để nhìn, điều này làm một quần nào của tròng đen muốn đi lên phía trên. Các em có chiều hướng đi nhón chân hoặc đi nhón chân thường hay đi rất lẹ vì não bộ của các em nghĩ là phải làm như vậy để tránh bị té. Khi đi xuống dốc thì các em này đi rất lẹ nên dễ đưa đến việc bị té đập mặt vào mặt đất nếu em đó bị nặng. Những em đi nhón chân ít hơn thì có khả năng giữ thăng bằng tốt hơn. Sự đi nhón chân cao chừng nào thì cho thấy là sự bị trầm trọng nhiều chừng đó. Nếu chỉ lo giải quyết làm cho đường tiêu hóa tốt và ăn uống tốt thì cũng chưa đủ để giúp giải quyết đường trường hợp đi nhón chân vì một trong những khả năng chính của não bộ là tiếp nhận sự kích thích từ dưới lên (bottom up). Điều này làm tôi phải nhắc đến trường hợp của nhiều phụ huynh thường hay bế các em hoặc để các em trên xe đẩy mỗi khi đi ra ngoài. Khi các em ít sử dụng cặp chân thì điều này cũng làm giảm đi sự kích thích về não phải. Sử dụng cặp chân giúp cho tiểu não, hệ thống thăng bằng bên trong lỗ tai, và cặp mắt kết hợp học hỏi với môi trường chung quanh mỗi khi cơ thể đứng dậy để đi. Nếu không có sự kích thích này thì đầu óc sẽ có phần nào bị ảnh hưởng đến sự phát triển. Nhiều em tự kỷ bị yếu kém các cơ bắp thịt nên không thích di động, hoặc là phải thường xuyên di động. Điều này cần phải kiểm soát lại chế độ ăn uống vì có những trường hợp làm yếu cơ bắp thịt như là bệnh Scurvy. Vitamin C giúp giải quyết trường hợp bị bệnh Scurvy.
Theo kinh nghiệm làm việc nhiều năm với các em tự kỷ, triệu chứng đi nhón chân có thể nói là dấu hiệu cho thấy có nhiều sự trầm trọng do đó quý phụ huynh nên giúp cho các em càng sớm càng tốt bởi vì sự phát triển của não bộ đặt nền tảng vào khả năng lanh lẹ và khả năng thăng bằng của cặp chân rất nhiều. Thật sự mà nói thì không có một giải pháp dễ dàng cho trường hợp đi ngón chân nói riêng hoặc cho tự kỉ nói chung, nhưng nếu quý vị để ý đến ăn uống lành mạnh và sinh hoạt lành mạnh chẳng hạn như là thường xuyên vận động thì sẽ giúp được rất nhiều. Đây là căn bệnh mà khoảng 60 trước hầu như là không có bởi vì trước kia ăn uống không nhiều như ngày nay nhưng những thức ăn vào hầu như cơ thể đều hấp thụ được, và trước kia từ bé trẻ em đã ra ngoài chơi với các em hàng xóm. Tuy nhiên có nhiều lý do hơn đưa đến bệnh tự kỷ, nhưng nếu quý vị giúp cho các em khắc phục hai điều trên thì sẽ có phần nào giúp được cho các em.
Khi chất cortisol tăng cao thì rất hại cho não bộ, nhất là vùng não có tên Hippocampus vì đây là vùng não liên hệ đến khả năng học tập và trí nhớ. Vùng Hippocampus cũng ảnh hưởng đến chu kỳ thức và ngủ của chúng ta. Khi chất đường trong máu lên xuống không đều lâu ngày thì làm cho mức cortisol cũng bị cao dần. Các em tự kỷ thường hay gặp khó khăn trong vấn đề học tập vì não bộ khó phối hợp sử dụng những gì đã nhớ. Các em cũng thường hay khó ngủ về đêm vì bộ phận Hippocampus không được khỏe. Những dấu hiệu thường gặp nơi các em đi nhón chân là ngủ úp mặt xuống, và có một số em ngủ ngồi. Hippocampus là vùng trong não bộ giúp đổi trí nhớ tạm thời thành trí nhớ lâu dài.
Chất cortisol tượng trưng cho sự căng thẳng và điều này làm nhỏ các mạch máu lại do đó ít máu đi về não bộ hơn. Ít máu về não bộ có nghĩa là ít khí oxy và dinh dưỡng như chất đường glucose, điều này làm không đủ nhiên liệu cho não bộ.
Liên lạc: BS. Đỗ Hoài Vincent, San Jose Brain Wellness Institute, 2360 McKee Rd, Ste 5, San Jose, CA 95116, USA. Telephone: (408)770-9798; Email: drvincentdo@gmail.com ; www.SanJoseBrainWellnessInstitute.com ; Blog: sanjosebrainwellnessinstitute.blogspot.com